Ngày 28/11, lần đầu tiên tại Việt Nam, Diễn đàn Sáng tạo Châu Á 2025 đã chính thức diễn ra tại Hà Nội với chủ đề “Tương lai bền vững từ nguồn lực văn hóa và sáng tạo”. Sự kiện do Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam phối hợp với Hội đồng Anh tổ chức, thu hút sự tham gia của các chuyên gia, nhà quản lý, nghệ sĩ, nhà nghiên cứu và đại diện cộng đồng sáng tạo đến từ nhiều quốc gia. Đây được xem là hoạt động có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh khu vực đang tìm kiếm những hướng đi mới nhằm phát huy nguồn lực văn hóa cho phát triển bền vững, đồng thời khẳng định tiếng nói ngày càng nổi bật của Việt Nam trên bản đồ sáng tạo châu Á.
Văn hóa là trụ cột chiến lược trong bối cảnh chuyển động toàn cầu
Trong phát biểu khai mạc, TS. Nguyễn Phương Hòa, Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế nhấn mạnh những biến động của thế giới hiện nay – từ đô thị hóa nhanh, chuyển đổi số, biến đổi khí hậu đến già hóa dân số, dịch bệnh và bất ổn toàn cầu – đang đặt ra yêu cầu cấp thiết phải chuyển đổi tư duy phát triển. Trong dòng chuyển động đó, văn hóa nổi lên như trụ cột nền tảng, không chỉ tạo nên bản sắc và sự gắn kết xã hội mà còn thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hình thành sức mạnh mềm và giá trị mới cho nền kinh tế.
TS. Nguyễn Phương Hòa cho biết tại Việt Nam chưa bao giờ văn hoá và sáng tạo lại được đặt ở vị trí trung tâm của phát triển như hiện nay, thể hiện qua Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển văn hóa 2025–2035, Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa đến 2030, tầm nhìn 2045, đặc biệt là sáng kiến “Thập kỷ quốc tế về văn hóa vì phát triển bền vững” do Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng đề xuất tại Hội nghị MONDIACULT 2025 vừa được Đại Hội đồng UNESCO thông qua trong tháng 11. Theo TS. Nguyễn Phương Hòa, Diễn đàn Sáng tạo Châu Á 2025 là không gian của tư duy mới, nơi các nhà hoạch định chính sách, nhà nghiên cứu, cộng đồng nghệ sĩ, doanh nghiệp sáng tạo và bạn bè quốc tế cùng nhau trả lời những câu hỏi lớn về những chính sách và biện pháp để đưa văn hóa sáng tạo trở thành sức mạnh dẫn dắt sự phát triển bền vững cho quốc gia, phát huy tiềm năng văn hóa sáng tạo của cộng đồng trở thành động lực phát triển và đưa kho tàng văn hóa phong phú của châu Á vươn lên dẫn dắt xu hướng sáng tạo của thế giới… Trong vai trò của người quản lý Nhà nước về văn hóa, Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế cũng nêu ba định hướng lớn góp phần trả lời các câu hỏi trên: xây dựng hệ sinh thái sáng tạo toàn diện, phát triển điểm đến sáng tạo dựa trên giá trị bản sắc cộng đồng và tăng cường hợp tác quốc tế nhằm lan tỏa năng lực sáng tạo của châu Á.
“Tôi mong muốn chúng ta sẽ cùng nhau hình thành một mạng lưới sáng tạo châu Á, với các đề xuất chính sách và các sáng kiến thử nghiệm tại địa phương, trước hết ở các thành phố sáng tạo, nơi văn hoá và sáng tạo là trung tâm của sự phát triển, để cùng nhau kiến tạo một tương lai thịnh vượng bền vững”, TS. Nguyễn Phương Hòa nhấn mạnh.
Trong báo cáo đề dẫn, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện VHNTTTDL tiếp tục khẳng định văn hóa là nền tảng của bản sắc, là động lực cho đổi mới sáng tạo và là mục tiêu của phát triển bền vững. Bà phân tích bức tranh đa dạng của các mô hình sáng tạo đang nổi lên tại châu Á, từ các festival nghệ thuật kết nối cộng đồng tại Nhật Bản, các cụm sáng tạo gắn với thủ công – thiết kế ở Indonesia đến các đô thị sáng tạo dựa trên công nghệ và di sản tại Hàn Quốc hay Thái Lan. Việt Nam cũng đang từng bước định vị mình trên bản đồ sáng tạo với bốn Thành phố Sáng tạo UNESCO – Hà Nội, Hội An, Đà Lạt và TP.HCM – cùng sự xuất hiện của nhiều mô hình sáng tạo mới tại Sa Pa, Lai Châu, Ninh Bình, Khánh Hòa…
“Việt Nam cam kết tiếp tục chủ động, cầu thị và đồng hành cùng các quốc gia châu Á, cùng UNESCO và các mạng lưới sáng tạo quốc tế nhằm thúc đẩy sức mạnh mềm văn hóa và phát triển bền vững dựa trên sáng tạo”, PGS. TS. Nguyễn Thị Thu Phương phát biểu.
Nội dung của Diễn đàn sáng tạo châu Á 2025 được triển khai qua hai chủ đề chính. Phiên chính thứ nhất với tên gọi “Kiến tạo địa điểm từ nguồn lực văn hóa và sáng tạo” tập trung vào cách các đô thị châu Á khai thác di sản, tri thức bản địa và công nghệ để kiến tạo không gian sáng tạo. Dưới sự chủ trì của PGS.TS. Nguyễn Thị Thu Phương, TS. Nguyễn Phương Hòa và TSKH. KTS Ngô Viết Nam Sơn, Chủ tịch NgoViet Archtiects & Planners, các đại biểu đã lắng nghe những chia sẻ của các chuyên gia quốc tế như TS. Tom Fleming (Vương quốc Anh) về những cơ hội và thách thức dành cho kinh tế sáng tạo trong bối cảnh các quốc gia phương Đông đang ngày càng chứng tỏ được vị thế và tiềm năng của mình trên bản đồ sáng tạo thế giới, GS. TS. Xiang Yong (Trung Quốc) về kinh nghiệm của Trung Quốc trong việc trao quyền cho cộng đồng nông thôn thông qua nghệ thuật – văn hóa hướng tới phát triển bền vững, TS. Lee Won Hee (Hàn Quốc) về tích hợp văn hóa vào thiết kế du lịch sáng tạo…
Trình bày về kinh nghiệm xây dựng thương hiệu điện ảnh tại TP Đà Nẵng, TS. Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam chia sẻ, Liên hoan phim Đà Nẵng được xây dựng với quyết tâm lớn nhằm tạo dựng một thương hiệu điện ảnh thường niên, chuyên nghiệp cho Việt Nam. Với 3 lần tổ chức thành công, Liên hoan phim đã trở thành một điểm đến văn hóa sáng tạo uy tín của Việt Nam và khu vực, đóng góp vào sự phát triển công nghiệp văn hóa, kinh tế – xã hội địa phương, tạo cơ hội cho các tài năng trẻ trong bối cảnh điện ảnh Việt Nam đã phục hồi và đang phát triển mạnh mẽ sau đại dịch COVID-19.
Đại diện cho Hội đồng Anh tại Việt Nam, bà Nguyễn Phương Thảo, Giám đốc các chương trình Nghệ thuật và công nghiệp sáng tạo cho biết, trong thời gian qua, số lượng các không gian sáng tạo tại các thành phố lớn của Việt Nam đã tăng mạnh; mặc dù chưa thực sự có nhiều đóng góp lớn cho kinh tế quốc gia nhưng lại giữ vai trò quan trọng và đạt hiệu quả cao trong việc lan tỏa, phát triển tinh thần văn hóa – sáng tạo cho cộng đồng.
Phiên chính thứ hai trong buổi chiểu có chủ đề “Hợp tác vì tương lai bền vững của khu vực châu Á” tập trung vào mô hình kết nối nghệ thuật – di sản – cộng đồng, thiết kế đô thị và xu hướng hợp tác sáng tạo châu Á. Những trao đổi từ Ang Ming Chee (Malaysia), Co Charlie Sia (Philippines), PGS.TS Pittungnapoo Witiya (UCCN), KTS. Ngô Viết Nam Sơn… đã làm rõ hơn cách các đô thị trong khu vực có thể học hỏi, hỗ trợ và tạo dựng mạng lưới hợp tác sáng tạo bền vững. Hai phiên thảo luận nhóm cũng đã diễn ra trong không khí sôi nổi, cởi mở và thẳng thắn, thu hút nhiều ý kiến chia sẻ giá trị của các đại biểu trong nước và quốc tế.
Diễn đàn còn giới thiệu video về các không gian sáng tạo Việt Nam, chương trình múa rối truyền thống và tác phẩm nghệ thuật “Cánh đồng di sản” do Nhà sản xuất âm nhạc Quốc Trung đạo diễn. Hai tiết mục nghệ thuật đều gây ấn tượng mạnh mẽ với dấu ấn giao thoa nổi bật giữa di sản và sáng tạo – tinh thần cốt lõi của Diễn đàn năm nay.
Hướng tới một Diễn đàn sáng tạo châu Á định kỳ, lan tỏa trên nhiều đô thị sáng tạo
Ban Tổ chức đặt nhiều kỳ vọng vào Diễn đàn Sáng tạo châu Á, mong muốn đây sẽ trở thành sự kiện định kỳ hai năm một lần, tiến tới tổ chức thường niên, với địa điểm không chỉ giới hạn tại Hà Nội mà còn mở rộng tới nhiều đô thị sáng tạo khác của Việt Nam như Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh… – tạo nên một cơ chế đối thoại liên tục giữa các đô thị trong nước và khu vực; khuyến khích mỗi địa phương phát huy bản sắc sáng tạo riêng; góp phần hình thành mạng lưới kết nối chặt chẽ giữa các trung tâm sáng tạo của Việt Nam với khu vực châu Á; góp phần nâng cao hình ảnh Việt Nam như một quốc gia năng động, cởi mở và sẵn sàng đóng góp tri thức cho sự phát triển bền vững của khu vực.
Lan Phương