Ngày 18-19/11/2025, tại thành phố Kota Kinabalu, bang Sabah, Malaysia đã diễn ra Hội nghị Quan chức cấp cao phụ trách văn hoá, nghệ thuật ASEAN lần thứ 21 (SOMCA 21) và các Hội nghị liên quan với các nước đối thoại (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc) dưới sự chủ trì của Malaysia. Đoàn đại biểu Việt Nam do bà Trần Hải Vân, Phó Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch dẫn đầu tham dự Hội nghị.
Tại Lễ Khai mạc, Thứ trưởng Bộ Du lịch, Nghệ thuật và Văn hoá Malaysia, Datuk Khairul Firdaus Akbar Khan, chào mừng các đại biểu và nhấn mạnh vai trò của Sabah như một điển hình về kiến tạo giá trị di sản văn hóa trong khu vực. Ông khẳng định sự tham gia của các nước đối thoại Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc thể hiện cam kết chung mạnh mẽ trong việc thúc đẩy phát triển văn hóa, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chuyển hóa các thảo luận thành những sáng kiến thiết thực. Bên lề hội nghị, các đại biểu cũng đã tham quan “Chợ Nghệ thuật và Thủ công Borneo”, nơi trưng bày các sản phẩm tinh xảo như vải dệt Linangkit, nghề thủ công Bajau parang và các sản phẩm tre nứa, minh chứng sống động cho sức sống của văn hóa bản địa trong kinh tế hiện đại.
Tại Hội nghị SOMCA 21, các quan chức cấp cao đã tập trung thảo luận về những vấn đề cốt lõi của hợp tác văn hóa khu vực. Một trong những nội dung trọng tâm là việc rà soát toàn diện Kế hoạch Chiến lược ASEAN về Văn hóa và Nghệ thuật giai đoạn 2016-2025. Trên cơ sở những thành tựu đã đạt được, Hội nghị đã dành nhiều thời gian thảo luận về khuôn khổ và các ưu tiên cho Kế hoạch Công tác giai đoạn tiếp theo 2026-2035.
Trong bối cảnh thế giới đang thay đổi nhanh chóng với sự bùng nổ của công nghệ, các nước ASEAN nhất trí rằng văn hóa nghệ thuật cần phải thích ứng linh hoạt. Việc ứng dụng chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo (AI) trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản được xác định là hướng đi tất yếu. Hội nghị cũng đã nghe báo cáo cập nhật về Danh sách Di sản Văn hóa ASEAN (ACHL) và các hoạt động sôi nổi của Thành phố Văn hóa ASEAN giai đoạn 2024-2025 là thành phố di sản Melaka (Malaysia).
Với vai trò là nước điều phối quan hệ ASEAN – Vương quốc Anh (UK) giai đoạn 2024-2027, đoàn Việt Nam đã trình bày cập nhật về các dự án hợp tác trọng tâm trong lĩnh vực kinh tế sáng tạo. Nổi bật là Chương trình ASEAN-UK về Thúc đẩy Kinh tế Sáng tạo với việc “Khung phát triển bền vững Kinh tế sáng tạo ASEAN” (ASEAN Creative Economy Sustainability Framework) đã được các Nhà Lãnh đạo thông qua tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 46, văn kiện mang tính định hướng chiến lược, tạo lộ trình cho việc phát triển các ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo một cách bao trùm, cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế với bảo tồn văn hóa và môi trường tại ASEAN. Các hoạt động liên quan trong khuôn khổ ASEAN-UK có thể kể đến như Hội nghị bàn tròn chính sách, chương trình đào tạo trực tuyến và trực tiếp cho các nhà hoạch định chính sách và người thực hành sáng tạo, cũng như nghiên cứu về bối cảnh nghệ thuật và công nghệ sáng tạo tại ASEAN.
Trong khuôn khổ Hội nghị SOMCA+3 lần thứ 17 (với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc) và các hội nghị SOMCA+1, các bên đã đánh giá lại tiến độ thực hiện các Kế hoạch công tác giai đoạn 2022-2025 và thảo luận định hướng hợp tác trong tương lai. Hội nghị SOMCA+3 đã thảo luận về sáng kiến Trại Thanh niên ASEAN+3 với chủ đề “Thành phố Sáng tạo, Cuộc sống Tươi đẹp” do Việt Nam và Trung Quốc đồng chủ trì phát triển.
Với Trung Quốc, đại diện các nước ASEAN và Trung Quốc tập trung cập nhật Kế hoạch công tác ASEAN-Trung Quốc về Văn hóa và Nghệ thuật 2022-2025 và thảo luận về khả năng xây dựng kế hoạch mới. Với Nhật Bản, Hội nghị ghi nhận các cập nhật về Kế hoạch công tác ASEAN-Nhật Bản 2022-2025 và tiến độ của Dự án Lưu trữ Kỹ thuật số Di sản Văn hóa ASEAN (ACHDA).
Với Hàn Quốc, tại Hội nghị SOMCA+Hàn Quốc lần thứ 12, các bên nhất trí đẩy mạnh hợp tác đi vào thực chất, tạo ra các kết quả cụ thể. Các sáng kiến bao gồm việc thành lập nhóm chuyên gia và tổ chức hội thảo nghiên cứu về di sản chung, nhằm tăng cường bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa tương đồng giữa ASEAN và Hàn Quốc. Trên cơ sở các ưu tiên chung của ASEAN và Hàn Quốc, đoàn Việt Nam đã đề xuất định hướng hợp tác tập trung vào ba lĩnh vực ưu tiên trong thời gian tới: (1) phát triển các ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo; (2) thúc đẩy hợp tác di sản và phát triển bền vững; và (3) làm sâu sắc hơn nữa sự tham gia của thanh niên và tăng cường giao lưu nhân dân.
Cũng trong khuôn khổ SOMCA 21, đại diện Cục Di sản văn hoá và Cục Hợp tác quốc tế (Bộ VHTTDL) đã tham dự Hội nghị lần thứ 7 Uỷ ban hợp tác di sản văn hoá ASEAN-Hàn Quốc. Việt Nam bày tỏ sự ủng hộ đối với Dự án Nghiên cứu Di sản chung, đề nghị phía Hàn Quốc chủ trì xây dựng bộ tiêu chí rõ ràng trong việc lựa chọn chuyên gia cấp khu vực và quốc gia, phân kỳ phạm vi nghiên cứu hợp lý để đảm bảo hiệu quả. Bên cạnh đó, Việt Nam đánh giá cao và nhất trí với sáng kiến xây dựng Lịch trực tuyến sự kiện di sản ASEAN trên nền tảng số ichLinks, sẵn sàng cử đầu mối tham gia cập nhật thông tin để tăng cường quảng bá di sản khu vực.
Kết thúc chuỗi hội nghị, Myanmar thông báo sẽ đăng cai tổ chức Hội nghị Quan chức cấp cao phụ trách văn hoá nghệ thuật ASEAN lần thứ 22 và các hội nghị liên quan tại Mandalay vào năm 2026.
Hội nghị SOMCA 21 đã khép lại thành công tốt đẹp, tiếp tục khẳng định vai trò trung tâm của văn hóa trong việc kết nối, xây dựng lòng tin và thúc đẩy sự phát triển bền vững của Cộng đồng, phản ánh tinh thần “Thống nhất trong đa dạng” của ASEAN.