Trong khuôn khổ hợp tác văn hoá ASEAN và giữa ASEAN với các nước đối thoại, Hội nghị Bộ trưởng phụ trách Văn hóa và Nghệ thuật ASEAN lần thứ 8 (AMCA) và các hội nghị liên quan với các nước đối thoại Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc với chủ đề “Củng cố Văn hóa phòng ngừa – làm giàu bản sắc ASEAN” đã diễn ra tại thành phố Yogyakarta, Indonesia từ ngày 22 đến ngày 26 tháng 10 năm 2018. Đoàn Việt Nam do bà Trịnh Thị Thuỷ – Thứ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch dẫn đầu tham dự sự kiện này.
Trước khi diễn ra Hội nghị Bộ trưởng, Indonesia đã tổ chức Hội nghị Quan chức cấp cao phụ trách văn hóa nghệ thuật ASEAN và các hội nghị liên quan với các nước đối thoại nhằm điểm lại tình hình hợp tác ASEAN và giữa ASEAN với các nước đối thoại; trao đổi chủ đề, nội dung và chuẩn bị các văn kiện trình lên Hội Bộ trưởng phụ trách Văn hóa và Nghệ thuật ASEAN lần thứ 8 (AMCA) và các hội nghị liên quan với các nước đối thoại Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc. Đoàn Quan chức cấp cao Việt Nam tham dự hội nghị lần này do ông Trần Nhất Hoàng – Phó Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế dẫn đầu đã có những chia sẻ, đóng góp tích cực tại hội nghị.
Hội nghị Bộ trưởng đã rà soát tiến trình hợp tác văn hóa trong khuôn khổ hợp tác của ASEAN; thảo luận về vai trò của văn hóa và nghệ thuật hỗ trợ nỗ lực chung để xây dựng Cộng đồng ASEAN. Các Bộ trưởng đã nhấn mạnh sự cần thiết phải lồng ghép và tích hợp văn hóa vào chính sách phát triển kinh tế, xã hội và môi trường, cũng như tăng cường các công cụ triển khai bằng cách kết hợp vai trò của văn hóa với các chỉ số và cơ chế báo cáo của Mục tiêu phát triển bền vững ở mọi cấp độ.
Tại Hội nghị, các Bộ trưởng hoan nghênh những tiến triển trong quá trình thực hiện các dự án về văn hóa nghệ thuật trong của kế hoạch tổng thể xây dựng cộng đồng văn hóa- xã hội ASEAN. Các Bộ trưởng cũng ghi nhận thành công của các dự án thành phố văn hóa ASEAN, liên hoan biểu diễn nghệ thuật ASEAN, chương trình tình nguyện viên trẻ ASEAN, mạng lưới thành phố cổ ASEAN, các nhà lãnh đạo trẻ ASEAN… Đây là những dự án nhằm tăng cường nhận thức về ASEAN, phát triển bản sắc và giới thiệu ASEAN trong phạm vi khu vực và thế giới. Các Bộ trưởng phụ trách văn hoá các nước đánh giá cao các hoạt động văn hoá đã được tổ chức với quy mô rộng lớn trong năm 2017 nhân kỷ niệm 50 năm thành lập ASEAN.
Trên cơ sở đó, các Bộ trưởng đồng ý tăng cường hợp tác về văn hóa và nghệ thuật nhằm đảm bảo sự liên hệ của quá trình hợp tác này đến những nỗ lực chung để khuyến khích sự phát triển bền vững nhằm phát triển Cộng đồng ASEAN. Hội nghị đã thảo luận, đưa ra những định hướng cho việc thúc đẩy mốiquan hệ hợp tác về văn hóa nghệ thuật, nhằm xây dựng một Cộng đồng ASEAN năng động và hài hòa, trong đó luôn coi văn hóa là một trong những yếu tố cơ bản phát huy bản sắc ASEAN cũng như có vai trò quan trọng trong việc phát triển bền vững của khu vực, gắn kết cộng đồng và mang lại lợi ích thiết thực cho người dân.
Tại phiên họp toàn thể, các Bộ trưởng ghi nhận những sáng kiến mới do ASEAN đề xuất nhằm khuyến khích hợp tác văn hóa, nghệ thuật hướng tới đông đảo người dân đặc biệt là các nhà hoạt động văn hóa, hoạt động kinh doanh văn hóa. Bằng việc ra Tuyên bố chung, Hội nghị nhất trí thông qua sáng kiến của nước chủ nhà Indonesia về việc lồng ghép Văn hóa phòng ngừa hướng tới một xã hội hòa bình, hòa nhập, tự cường, khỏe mạnh và hài hòa trên tinh thần làm giàu bản sắc ASEAN về mọi mặt vào lĩnh vực Văn hóa và Nghệ thuật ASEAN.Tại phiên họp lần này, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Trịnh Thị Thủy đã có bải phát biểu tham luận, đóng góp những ý tưởng của Việt Nam trong tiến trình phát triển quan hệ giao lưu văn hóa ASEAN thời gian tới, đồng thời đưa ra những sáng kiến, đề xuất về việc phát huy bản sắc văn hóa ASEAN trong việc phát triển bền vững của khu vực, gắn kết cộng đồng và mang lại lợi ích thiết thực cho người dân.
Theo kế hoạch đã được trao đổi, từ năm 2019 các quốc gia thành viên ASEAN đảm nhận vai trò Chủ tịch ASEAN sẽ chủ trì tổ chức Năm Văn hoá ASEAN. Trên cơ sở thực hiện kế hoạch này, Thái Lan – nước Chủ tịch ASEAN 2019 sẽ tổ chức sự kiện này và dự kiến Việt Nam sẽ tổ chức Năm Văn hóa ASEAN tại Việt Nam vào năm 2020 khi đảm nhận vai trò Chủ tịch ASEAN.
Tại Hội nghị Bộ trưởng Văn hóa ASEAN+3 (Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản), các Bộ trưởng thảo luận kế hoạch hợp tác giai đoạn 2019-2021, trong đó đặc biệt khuyến khích và tạo điều kiện tăng cường hợp tác và giao lưu văn hóa giữa các thành phố văn hóa của ASEAN với các thành phố văn hóa của khu vực Đông Á.
Hội nghị ghi nhận những đóng góp của Trung Quốc trong việc tổ chức thành công hàng loạt các hoạt động hợp tác trong lĩnh vực phát triển nguồn nhân lực văn hóa, nghệ thuật cũng như tăng cường mạng lưới kết nối giữa các nghệ sỹ trẻ và thúc đẩy sự sáng tạo. Diễn đàn Văn hoá ASEAN – Trung Quốc được tổ chức thường niên tại Trung Quốc là một trong những hoạt động hiệu quả trong hợp tác văn hóa ASEAN-Trung Quốc. Nhằm mục tiêu phát triển hơn nữa quan hệ văn hóa ASEAN-Trung Quốc, Kế hoạch hợp tác văn hóa giai đoạn 2019-2021 đã được các Bộ trưởng nhất trí thông qua.
Hàn Quốc nhất trí tiếp tục hợp tác với ASEAN trong lĩnh vực bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa, nâng cao năng lực và tiến hành các chương trình đào tạo, tăng cường giao lưu, hợp tác trong lĩnh vực sáng tạo các sản phẩm về văn hóa, nghệ thuật. Các chương trình giao lưu văn hoá ASEAN-Hàn Quốc được tổ chức thường niên đã tạo ra sự hiểu biết lần nhau, đặc biệt giới thiệu đến người dân các nước hiểu về các giá trị văn hoá ASEAN cũng như của Hàn Quốc. Các Bộ trưởng thông qua kế hoạch hợp tác văn hóa nghệ thuật ASEAN-Hàn Quốc giai đoạn 2019-2021 và khẳng định tích cực xem xét đề nghị của Hàn Quốc về việc tổ chức Hội nghị Bộ trưởng Văn hóa ASEAN-Hàn Quốc vào năm 2019 tại Hàn Quốc trong khuôn khổ Hội nghị Cấp cao ASEAN-Hàn Quốc tại Hàn Quốc năm 2019 nhân kỷ niệm 30 năm quan hệ đối thoại ASEAN-Hàn Quốc.
Nhật Bản đã chia sẻ những thông tin về kết quả đạt được thông qua sự giao lưu văn hóa giữa hai bên, đồng thời trình bày về chính sách giao lưu văn hóa mới tại châu Á của mình, thông qua dự án “Hướng tới một châu Á tương tác trong chỉnh thể hòa hợp”. Nhật Bản khẳng định tiếp tục tăng cường hợp tác với ASEAN về lĩnh vực bảo tồn di sản văn hoá.
Trong giai đoạn 2019-2021, Việt Nam đảm nhận vai trò điều phối hợp tác ASEAN-Nhật Bản, trong đó có lĩnh vực văn hoá. Kế hoạch hợp tác văn hoá ASEAN-Nhật Bản 2019-2021 đã chỉ ra các hướng hợp tác giai đoạn này gồm các chương trình trao đổi giao lưu văn hoá; phát triển ngành công nghiệp văn hoá; bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hoá và phát triển nguồn nhân lực văn hoá thông qua các chương trình đào tạo do Nhật Bản tài trợ.
Với vai trò điều phối hợp tác ASEAN-Nhật Bản giai đoạn 2019-2021, Chính phủ Việt Nam đã xây dựng kế hoạch tổng thể chung, trong đó có hợp tác văn hoá để Việt Nam cũng như các nước ASEAN có thể tận dụng được các thế mạnh của Nhật Bản vào việc phát triển ASEAN trên các lĩnh vực.
Trong khuôn khổ hội nghị, thành phố Yogyakarta đã được trao danh hiệu Thành phố Văn hoá ASEAN giai đoạn 2018-2020. Từ năm 2008, ASEAN khởi động sáng kiến thành phố văn hóa ASEAN nhằm tôn vinh văn hóa và nghệ thuật phương Đông. Thành phố Huế của Việt Nam được chọn làm thành phố văn hóa của ASEAN giai đoạn 2014-2016. Với việc công nhận thành phố văn hóa ASEAN, không chỉ tăng cường sự liên kết và bản sắc ASEAN mà còn tạo cơ sở thắt chặt tình hữu nghị lâu bền giữa nhân dân ASEAN và nhân dân các nước đối thoại.
Hội nghị Bộ trưởng phụ trách Văn hoá và Nghệ thuậtASEAN (AMCA) và các hội nghị liên quan với các nước đối thoại được tổ chức luân phiên 2 năm /1 lần tại các quốc gia thành viên ASEAN. Hội nghị AMCA lần thứ 9 và các hội nghị liên quan với các nước đối thoại sẽ được tổ chức tại thành phố Siem Reap, Campuchia vào Quý IV năm 2020./.