Nghệ thuật Xòe Thái của Việt Nam chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương dẫn đầu đoàn Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tham dự Phiên họp Uỷ ban Liên Chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 16 của UNESCO diễn ra tại Paris, Cộng hòa Pháp theo hình thức trực tuyến từ ngày 13-18/12/2021. Cùng tham dự Phiên họp có Bà Lê Thị Thu Hiền, Cục trưởng Cục Di sản văn hóa, đại diện Cục Hợp tác quốc tế, đại diện các đơn vị liên quan của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng đại diện các tỉnh Điện Biên, Lai Châu, Sơn La và Yên Bái.

Tại kỳ họp lần này, Ủy ban xem xét, thẩm định: 48 Hồ sơ ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, 06 Hồ sơ ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp, 05 đề xuất đăng ký vào danh sách Thực hành tốt về di sản văn hóa phi vật thể.

Vào hồi 11 giờ 11 phút giờ Paris (17 giờ 11 phút giờ Việt Nam) ngày 15 tháng 12 năm 2021, di sản Nghệ thuật Xòe Thái của Việt Nam chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Tại Phiên họp, thay mặt Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và cộng đồng thực hành Nghệ thuật Xòe Thái, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương và Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Yên Bái Đỗ Đức Duy, đại diện cộng đồng và chính quyền các cấp đã phát biểu đáp từ và cam kết thực hiện các biện pháp cần thiết nhằm bảo vệ các giá trị của Nghệ thuật Xòe Thái, cám ơn Hội đồng thẩm định, các thành viên của Uỷ ban Liên Chính phủ, Ban thư ký đã làm việc tận tình để ghi danh di sản này của Việt Nam. Trong bài phát biểu cám ơn, Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương nhấn mạnh “Chúng tôi đã tổ chức nhiều hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị của di sản như: nhận diện, nghiên cứu, tư liệu hóa, xây dựng biện pháp bảo vệ di sản trong cộng đồng. Chủ tịch nước đã phong tặng danh hiệu vinh dự Nhà nước cho nghệ nhân thực hành di sản”.

Buổi chiều cùng ngày, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với các tỉnh Yên Bái, Điện Biên, Lai Châu, Sơn La tổ chức Lễ Chào mừng sự kiện Unesco ghi danh nghệ thuật Xòe Thái tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại tại trụ sở Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch với nhiều hoạt động thông tin báo chí, phỏng vấn Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương, Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Yên Bái Đỗ Đức Duy, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Yên Bái Vũ Thị Hiền Hạnh, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Điện Biên Vừ A Bằng, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Lai Châu Hà Trọng Hải, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Sơn La Tráng Thị Xuân, phát biểu của nghệ nhân ưu tú Lò Văn Biến, chương trình triển lãm ảnh nghệ thuật Xòe Thái, chương trình biểu diễn múa 06 điệu Xòe Thái cổ và chương trình giao lưu múa với khách mời. Tham dự sự kiện có sự hiện diện của Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông, Đoàn Văn Việt, Bà Hoàng Thị Hạnh, Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban dân tộc, Đại sứ Lê Thị Hồng Vân, Trưởng phái đoàn thường trực của Việt Nam bên cạnh Unesco và đại diện các đơn vị thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng các cơ quan báo chí, truyền thông.

Xòe là một loại hình vũ đạo của Việt Nam với những động tác biểu tượng cho các hoạt động của con người và được thực hành trong nghi lễ, văn hóa, đời sống, và công việc. Xòe được trình diễn trong các nhi lễ, đám cưới, lễ hội làng truyền thống và các hoạt động của cộng đồng.  Có ba loại Xòe: Xòe nghi lễ, Xòe vòng và Xòe trình diễn. Xòe nghi lễ và Xòe trình diễn được gọi theo tên các đạo cụ sử dụng, như Xòe khăn, Xòe nón, Xòe quạt, Xòe sạp, Xòe nhạc, Xòe gậy và Xòe hoa. Xòe vòng phổ biến nhất, là màn đồng diễn mà người Xòe nối thành vòng tròn trong sự hòa đồng với tất cả mọi người. Các động tác múa cơ bản của Xòe là tay giơ lên cao, mở ra, hạ xuống, nắm lấy tay người bên cạnh cùng bước chân nhịp nhàng. Người hơi ưỡn ngực, lưng ngả về phía sau. Mặc dù các động tác múa đơn giản, nhưng biểu trưng cho khát vọng về sức khỏe và hòa hợp của cộng đồng. Những động tác múa uyển chuyển hòa với âm nhạc của các nhạc cụ như tính tẩu, kèn loa, khèn bè, trống, chiêng, chũm chọe, pí pặp, bẳng bu, mák hính. Những nhạc cụ cùng với bài hát, trang phục áo cóm, âm thanh phát ra từ trang sức bạc đeo quanh thắt lưng của người phụ nữ Thái.  Xòe được trao truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác trong gia đình, các đội văn nghệ, trường học. Xòe trở thành biểu tượng của lòng hiếu khách và như là một dấu ấn văn hóa quan trọng của người Thái ở Tây Bắc Việt Nam.

Nghệ thuật Xòe Thái tượng trưng cho cái đẹp, chứa đựng những giá trị nghệ thuật vũ đạo, âm nhạc, ca hát, trang phục, ẩm thực và quan trọng hơn là sự ứng xử văn hóa của cộng đồng người Thái. Ngày nay Nghệ thuật Xòe đã trở thành biểu tượng của lòng cởi mở, hiếu khách, là dấu ấn văn hóa tộc người, và bản sắc văn hóa của người Thái vùng Tây Bắc Việt Nam.

Việc UNESCO ghi danh Nghệ thuật Xòe Thái của Việt Nam tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại khẳng định bản sắc văn hóa phong phú của dân tộc Việt Nam, sự gắn kết cộng đồng, đề cao tôn trọng đa dạng văn hóa, khuyến khích đối thoại giữa các cá nhân, các cộng đồng và các dân tộc khác nhau vì sự khoan dung, tình yêu và lòng bác ái đúng theo tôn chỉ và mục tiêu của Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO. Nghệ thuật Xòe Thái của Việt Nam thể hiện tình đoàn kết giữa các tộc người, tôn trọng thế giới quan tộc người theo mục tiêu của UNESCO; giúp nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của di sản các cộng đồng dân tộc không chỉ ở Việt Nam, mà còn ở nhiều quốc gia trên thế giới.

Đặng Thu Thuỷ (nguồn ảnh: Nguyễn Nam - Trần Huấn)